Otępienie należy do najpoważniejszych i najczęściej występujących problemów zdrowotnych, dotyka około 33 milionów osób na świecie. Należy oczekiwać, uwzględniając przewidywane wydłużenie życia człowieka, że w 2040 roku liczba ta wyniesie 81,1 miliona. W najszybciej zwiększającej się grupie osób powyżej 65 roku życia częstość występowania demencji podwaja się co pięć lat, do 90 r.ż. W populacji powyżej 90 r.ż. częstość otępienia wśród mężczyzn utrzymuje się już na stałym poziomie, natomiast wśród kobiet nadal rośnie.
Otępienie (inaczej demencja) jest stanem medycznym, wokół którego narosło wiele nieporozumień. Wiele osób nie rozróżnia otępienia od demencji, otępienia starczego, demencji starczej, Alzheimera, miażdżycy, sklerozy. Dla uporządkowania tych niejasności można zaproponować prostą definicję otępienia:
• Otępienie (demencja) to pogorszenie sprawności prowadzące do zaburzeń funkcjonowania.
Znanych jest wiele chorób i przyczyn, które mogą skutkować uszkodzeniem mózgu i w efekcie prowadzić do wystąpienia otępienia. Można je pogrupować na dwie podstawowe kategorie: choroby neurozwyrodnieniowe i otępienia wtórne.
Do pierwszej kategorii zalicza się choroby, które w wyniku odkładania się w mózgu różnych substancji chemicznych doprowadzają do uszkodzenia komórek nerwowych i w efekcie do postępujących zaburzeń sprawności umysłowej. W drugiej grupie czynników sprawczych znajdują się te przyczyny, które prowadzą do uszkodzenia mózgu, takie jak: nadciśnienie tętnicze, migotanie przedsionków, incydenty naczyniowe (udary), guzy mózgu, przerzuty nowotworów do mózgu, zaburzenia metaboliczne, neuroinfekcje, niedobory witamin, czynniki toksyczne (np. alkohol) i wiele innych.
W przypadku postawienia wstępnej diagnozy otępienia (demencji) konieczne jest wdrożenie pełnego postępowania diagnostycznego, które ma na celu stwierdzenie czynnika odpowiedzialnego za wystąpienie otępienia. Dopiero wtedy można rozważać włączenie odpowiedniego leczenia dopasowanego do konkretnego chorego.
Coraz więcej natomiast wiadomo na temat czynników ryzyka i możliwości zapobiegania otępieniom. Wyniki dużych projektów epidemiologicznych pozwalają na powiązanie choroby Alzheimera z naczyniowymi czynnikami ryzyka, z cukrzycą, z zespołem metabolicznym. Zapobieganie, w sytuacji ograniczonych możliwości terapeutycznych, stanowi opcję, której lekarze i społeczeństwa powinny poświęcać więcej uwagi.
